Badania naukowe stanowiące podstawę pracy dyplomowej lub artykułu naukowego mogą mieć różny charakter. Istnieje wiele podziałów tego typu badań (m.in. pod względem czasu trwania badania). Z punktu widzenia możliwości zastosowania analizy statystycznej, najważniejszy podział to badania jakościowe i badania ilościowe. Okazuje się, że analiza statystyczna nie w każdym badaniu jest możliwa do zastosowania. O co chodzi?
Podstawowe różnice między badaniami jakościowymi i ilościowymi
Jeśli badanie naukowe ma na celu opis wybranego zjawiska, poznanie motywów, postaw czy preferencji, wówczas należy przeprowadzić badania jakościowe. Tego typu badania pozwalają wyjaśnić i zrozumieć badane zjawiska, a tym samym przyjrzeć im się dokładnie z bliska. Badacze jakościowi przygotowując się go takiego badania zadają sobie pytanie, co to zjawisko, jak je można nazwać i jakie są jego wymiary. Drobiazgowo opisują wymiar, zmienność i ważność badanych zjawisk. Co ważne, przeprowadzenie badania jakościowego odbywa się przeważnie na niewielkiej i niereprezentatywnej próbie badawczej. W takich warunkach często każdy badany przypadek poddawany jest dogłębnej analizie.
Przykład badania jakościowego
Bournes i Mitchell przeprowadzili w 2020 roku badanie jakościowe mające na celu opis zjawiska oczekiwania w poczekalni oddziału intensywnej terapii.
Natomiast jeśli badanie naukowe ma na celu weryfikację częstości występowania badanego zjawiska (w całej populacji) oraz ocenę poszczególnych aspektów badanego zjawiska (pod kątem zakresu ich występowania) to mamy do czynienia z badaniami ilościowymi. Tego typu badania dostarczają danych, które można przełożyć na język liczb. Dlatego też zastosowane narzędzia badawcze zawierają m.in. pytania i stwierdzenia ze skalą ocen, zamknięte pytania jednokrotnego i wielokrotnego wybory czy pytania o fakty i liczby (np. wiek, wagę, liczbę dzieci). W przeciwieństwie do badań jakościowych, badania ilościowe przeprowadzane są na dużych, reprezentatywnych próbach badawczych.
Przykład badania ilościowego
Resnick, Orwig, Maganizer i Wynne w 2002 roku badali model wyjaśniający uprawianie sportu i wysiłek fizyczny wśród osób w podeszłym wieku w zależności od poziomu opieki społecznej, wieku oraz oczekiwań dotyczących własnej efektywności i sprawności.
Analiza statystyczna – możliwości jej zastosowania
W przypadku badań jakościowych analiza statystyczna nie jest stosowana. Wynika to z faktu, że tego typu badania nie są prowadzone na zbiorze danych. Badania jakościowe polegają przede wszystkim na dokładnym przyjrzeniu się określonego zjawiska i opisaniu go. Nie bez powodu wiele tego typu badań to studia przypadku lub ich kompilacje. W tej sytuacja analiza statystyczna nie ma zastosowania.
Natomiast wyniki badań ilościowych są poddawane analizie statystycznej. Jak już wcześniej wspomniałam, badania ilościowe przeprowadzone są na dużej, reprezentatywnej próbie badawczej. Celem badań ilościowych jest opisanie określonego zjawiska za pomocą miar liczbowych. Stąd też dane, na których bazujemy w badaniu ilościowym są przenoszone na liczby. Analiza statystyczna znajduje tu swoje zastosowanie, ponieważ metody statystyczne umożliwiają charakterystykę zjawisk za pomocą wspomnianych miar liczbowych (począwszy od rozkładu procentowego i statystyk opisowych, poprzez współczynniki korelacji i istotności różnic, skończywszy na zaawansowanych modelach statystycznych).
Jak zintegrować wyniki badań jakościowych i badań ilościowych?
Przeprowadzenie jednocześnie badań jakościowych i badań ilościowych w kontekście tego samego zjawiska pozwala istotnie głębiej przeanalizować to zjawisko i wyciągnąć trafniejsze wnioski na jego temat. Połączenie wyników badań jakościowych i badań ilościowych pozwala na szerszy obraz badanego zagadnienia.
Istotnym plusem stosowaniu obu badań jednocześnie jest łatwiejsza i rzetelniejsza interpretacja otrzymanych wyników. Badania jakościowe mogą ułatwiać interpretację związków pomiędzy zmiennymi w zbiorach danych ilościowych. Dodatkowo za pomocą integracji badań jakościowych i badań ilościowych można naświetlić związki pomiędzy poziomem mikro i makro badanego zagadnienia.
Badania ilościowe często są też wykorzystywane do sprawdzenia wyników badań jakościowych (poprzez zestawienie ich z wynikami ilościowymi). Ponadto problem reprezentatywności badań jakościowych można rozwiązać uzupełniając je o wyniki badań ilościowych.
