Zanim zaczniesz opracowywanie pytań ankietowych warto, abyś ustalił/a podstawowe kwestie, które będą miały kluczowe dla znaczenie dla respondentów (pod kątem uzupełniania ankiety), jak i Twoich celów związanych z badaniem ankietowym (abyś faktycznie dowiedział/a się z nich tego, czego oczekujesz). Odpowiedz sobie zatem na pytania:
-
Dlaczego chcesz zapytać?
Uciekaj od niekonkretnych celów związanych z badaniem ankietowym. Przykładowo, możesz wykonywać badanie wiedzy klientów na temat danego produktu. Ale co dokładnie dla Ciebie oznacza „wiedza”? Znajomość parametrów produktu? Wiedza, gdzie produkt jest dostępny? Wiedza poprzez stosowanie w praktyce produktu, czyli świadomość z czym jego użytkowanie wiąże się? Skoncentruj się na celach końcowych, czyli: o jakich działaniach / zmianach (np. w organizacji, na której zlecenie jest przeprowadzone badanie) mają zadecydować wyniki badania? Świadomość tego ułatwi Ci opracowywanie pytań ankietowych.
-
Kogo chcesz zapytać?
Sprecyzuj, kim mają być ankietowani. Pamiętaj, że respondenci powinni być próbą z populacji. Populacja oznacza wszystkich ludzi zaliczających się do danej grupy (np. samotni bezrobotni rodzice, których w Polsce w 2013 roku według GUS i MPiPS było 200,3 tys. – i tę grupę należy uznać za populację). Próba to pewien odsetek tej populacji (dowiedz się, jaka powinna być minimalna liczebność próby). Idąc za przykładem badania wiedzy o produkcie, Twoimi respondentami są aktualni klienci czy osoby, które nigdy nie używały go? Osoby z miasta czy wsi? Czy mieszkające w zasięgu 2 km od punktów jego sprzedaży? Mając zdefiniowaną grupę osób, którym chcesz zadać pytania, łatwiej będzie Ci opracować pytania, których formuła będzie dostosowana do danej grupy. Ponadto, zyskasz rzetelne informacje, zgodne z Twoimi celami badawczymi.
-
O co chcesz zapytać?
Pytaj tylko o to, co faktycznie dotyczy rzeczy, które interesują Cię. Pamiętaj o celach końcowych, jakie sobie postawiłeś/aś. To, co powoduje, że pisanie ankiety jest takie trudne, to konieczność dokładnego definiowania rozmytych pojęć. W efekcie, trzeba mocno natrudzić się, aby zadawać takie pytania, które zmierzą wartości niematerialne, takie jak np. szczęście (przykładowo: Ile razy śmiałeś się dzisiaj? Ile razy byłeś zestresowany w tym tygodniu? Jak bardzo optymistycznie patrzysz na przyszłość?). Często żadne z pytań nie jest ani dobre, ani złe. Pytania, które wybierzesz powinny ostatecznie dostarczyć Ci informacje potrzebne do zmierzenia założonych celów badawczych. Jeśli coś nie pomoże Ci zmierzyć tych celów, nie pytaj o to.
-
Jak chcesz zapytać?
Rodzajów pytań jest bardzo wiele. Można zadawać pytania otwarte (np. pytania o opinie, komentarze) bądź też zamknięte (z odpowiedziami typu: tak/nie, skala ocen, odpowiedzi wielokrotnego wyboru itp.). Ważne, aby forma pytań była prosta, niedwuznaczna i zwięzła. Ułatwi to respondentom zrozumienie, o co pytasz, a Tobie – późniejszą analizę ich odpowiedzi.
-
Kiedy chcesz zapytać?
Pamiętaj, aby „trafić” w odpowiednią porę czy okres z zaproszeniem do badania. Mowa tu przede wszystkim o tym, aby pora zaproszenia do badania była adekwatna do grupy badawczej (np. dla grupy pracowników korporacyjnych dobrym czasem na zaproszenie do badania wydaje się pora lunchu, kiedy ich umysły „siedzą” jeszcze w świecie korporacji, jednocześnie mają przerwę od pracy i dla relaksu mogliby wziąć udział w krótkim badaniu). Jeśli zaprosisz kogoś do badania „nie w porę” z pewnością odrzuci Twoje zaproszenie i nie weźmie udziału w nim (ani teraz, ani później). Zaplanuj więc taki czas, kiedy respondenci mogą dysponować odpowiednią ilością czasu na wypełnienie ankiety (dla zminimalizowania ryzyka odrzucenia zaproszenia do badania, możesz zaproponować respondentom jakąś symboliczną nagrodę). Nie przyspieszaj respondentów w żaden sposób przy odpowiadaniu na pytania – nie wszyscy jednakowo szybko poruszają się po tego typu kwestionariuszach i nie wszyscy jednakowo szybko potrafią zdecydować się, która odpowiedź najlepiej do nich pasuje.
